Quả núc nác non dài khoảng 40 phân, to khoảng 5 phân, treo trên ngọn cây hình cong như sừng trâu là vừa, để quả duỗi thẳng là già xơ mướp. Quả núc nác có 2 loại, loại vỏ dao và loại lụa. Loại vỏ dao ăn đắng hơn, loại lụa vừa thơm, nhiều thịt, ăn đậm. Nguyên liệu phụ gia là nước mẻ chua, bột cá nướng, các loại rau gia vị, muối ăn.

Nộm núc nác là món ăn độc đáo không thể thiếu trong mâm cơm của đồng bào Tày vùng Tây Bắc.

Quả núc nác đốt cháy đều trên ngọn lửa to cho vỏ áo phồng rộp, bong ra. Lấy lá dong gói cuốn lại tầm 20 phút, hơi nóng của quả bốc ra, gặp lá dong ngấm ẩm, thấm lại vào làm quả mềm ẩm, dẻo mịn. Sau đó, người ta lấy dao cạo vỏ cháy, trơ phần cùi vàng xanh, không rửa qua nước thì khi ăn mới đậm vị.

Sau khi cạo sạch, thái từng lát ngang quả, miếng nào cũng mang hai lớp cùi, một lớp nhân, mới đạt chuẩn. Chưng nước mẻ nguyên chất, băm cá nướng thành bột, theo tỷ lệ: 1 kg quả thái, 1 bát nước mẻ, 2 lạng bột cá, 1,5 lạng bột lạc, rau thơm tổng hợp 4 lạng, muối mắm vừa đủ độ đậm, đổ tất cả vào, dùng tay nhào bóp cho ngấm đều là được. Món này được trộn với vừng hạt rang vàng, rau thơm nên ăn vừa có vị ngai ngái đắng, vị thơm và giòn sần sật khi nhai.

Cây núc nác tuy không có giá trị về mặt kinh tế nhưng nó lại có mặt trong đời sống của đồng bào Tày vùng Tây Bắc từ bao đời nay, nó gắn bó với những quan niệm, văn hóa, ẩm thực vừa độc đáo, vừa truyền thống nơi đây.

Nguyễn Thế Lượng